به نقل از «قدس آنلاین»

نوروز در مکتبخانه رضوی/ از لباس عید تا تعطیلی سال نو

تاریخ انتشار: ۲۱ اسفند ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۳۱۰۰۶۸

می‌توان گفت آستان مقدس رضوی یکی از قدیمی‌ترین نهادها در گذشته شهر مشهد است. نهادی که علاوه بر فعالیت مذهبی و خدمت به زائران آستان مقدس امام هشتم شیعیان در زمینه خدمات اجتماعی، درمانی و فرهنگی هم مشارکت داشته است. در بین فعالیت‌های فرهنگی و آموزشی آستان قدس نام مکتبخانه‌ها هم دیده می‌شد. می‌توان گفت راه‌اندازی مکتبخانه‌ها در حرم مطهر یکی از فعالیت‌های فرهنگی آستان قدس رضوی در گذشته‌های دور بوده‌است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اگر با سیستم آموزش الان بخواهیم مقایسه کنیم می‌توانیم بگوییم که مکتبخانه‌ها همان پایه ابتدایی در حال حاضر هستند. هر چند که در آن دانش‌آموزان آموزش الفبا را با جزء سی قرآن کریم آغاز می‌کردند.

مکتبخانه‌ای در دل تاریخ

می‌گویند قدیمی‌ترین مکتبخانه‌ها در آستان مقدس رضوی مکتبخانه ایتام بوده‌است. این مرکز آموزشی به دستور شاه طهماسب، دومین پادشاه صفوی که در سال‌های ۹۳۰ تا ۹۸۴ ق حکومت کرده، در مشهد و در مجاورت حرم مقدس امام رضا علیه‌السلام راه‌اندازی شده‌است. تاریخ دقیق صدور این دستور و نحوه اجرای آن و چگونگی تأسیس این مکتبخانه مدرکی در دست نیست، ولی با توجّه به اسناد ارزشمندی که در اداره اسناد کتابخانه آستان قدس موجود می‌باشد، معلوم می‌گردد که ظاهرا این مکتبخانه پس از صدور فرمان شاه طهماسب صفوی، تشکیل شده و تا پایان دوره قاجار به کار خود ادامه داده‌است. امّا با کمال تعجب، در هیچ یک از منابع بازمانده از این دوره تا دوره ناصری اشاره‌ای به آن نشده‌است. تنها در دوره ناصرالدین‌شاه در کتاب ظفرنامه عضدی تألیف غلام حسین‌بن‌مهدی‌خان زندی شیرازی، از این مکتبخانه و موقوفات آن نام برده شده است. و به دنبال آن در کتاب فردوس‌التواریخ که معاصر با ظفرنامه عضدی نوشته شده، نکاتی را، آن هم به شکل تکرار درباره این مکتبخانه آورده‌است. بعد از آن دوباره با فقر منبع درباره این مکتبخانه روبه‌رو هستیم و عمده آگاهی و اطلاع ما بر اساس اسناد و موقوفاتی است که در این باره در مدیریت اسناد سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد و مطبوعات و دفتر کل موقوفات آستان قدس رضوی موجود می‌باشد و این مقاله با تکیه بر این اسناد و موقوفات نوشته شده‌است. مکتبخانه در این سال‌ها دقیقا روشن نیست در کجا واقع بوده است و در اسناد نیز به محل تشکیل آن اشاره‌ای نشده‌است. امّا آن‌طور که از قراین برمی‌آید، احتمالاً در صحن مقدس عتیق تشکیل می‌شده‌است.

وقفی برای کودکان بی‌سرپرست

در سال ۱۱۲۰ ق محمود بیکا، ناظر بیوتات آستان مقدسه، بخشی از دارایی و املاک خود همچون مزرعه محراب‌خان و قنات درویش‌بیگ را با شرایطی، وقف بر این مکتبخانه کرد. براساس این وقف‌نامه سالانه کمک‌هایی به این دانش‌آموزان و معلمان‌شان می‌شد و به جز آن‌چه در طول سال به کودکان از لباس و کلاه و کفش و خوراک تا کاغذ و قلم و جوهر تعلق می‌گرفت، پیش‌بینی هم برای اعیاد و نوروز در این وقف‌نامه شده بود. می‌توان گفت که به کودکان در نوروز یک دست لباس عید هدیه می دادند.

لباس عید برای کوکان و معلم‌ها

این موضوع شامل حال معلمان مکتبخانه هم بوده و به معلمان هم مانند کودکان در سال دو نوبت یک بار در عید نوروز و بار دیگر در ط. ل سال لباس و کفش اهدا می‌شده‌است. بخش عمده هزینه این مورد، معمولاً از محل موقوفه ها تأمین می‌شد. لباس کودکان شامل پیراهن، قبا، کلیجه، عمامه، زیر جامه، شال کمر و جوراب بوده است. پیراهن معمولاً از پارچه چلوار و یا ناشور تهیه می‌شده‌است. پارچه چلوار پارچه ای پنبه ای سفید آهار داده شده‌است و پارچه ناشور نوعی پارچه سفید پنبه ای که از چلوار خشن‌تر و از کرباس لطیف‌تر است. قبا از متقال و گاه از پارچه‌ای به نام قدک دوخته می‌شد. این قبا معمولاً آستری از جنس چیت بروجردی داشت. پیراهن و قبا ظاهرا دارای دکمه بوده است. کلیجه لباس نیم‌آستینی بود که از قبا کوتاه تر بوده و روی قبا می‌پوشیدند که لباده نیز می‌گفتند و معمولاً از پارچه فاستونی دوخته می‌شد. عمامه از پارچه ناشور تهیه می‌شد که به رنگ سبز بود. زیر عمامه کلاهی که گاه به آن شب‌کلاه می‌گفتند، دوخته می شد.

تعطیلی عید در مکتبخانه‌های آستان قدس

با مطالعه‌ای که در مجموعه سندهای این مکتبخانه شده، ظاهرا تعطیلی مرسوم در این مکتبخانه شامل روزهای جمعه، اعیاد ملّی و مذهبی مانند عید نوروز، سیزده فروردین، تولّد حضرت رسول(ص)، امام علی(ع)، امام حسین‌(ع)، امام جعفر صادق(ع)، امام رضا(ع)، حضرت مهدی(عج)، روزهای عزا نظیر وفات پیامبر(ص)، حضرت علی(ع)، حضرت فاطمه(ع)، امام حسین (ع)، امام جعفر صادق(ع)، امام رضا(ع) و نیز شب‌های برات بوده است و مکتبخانه در بقیه روزهای سال باز بوده‌است.

منبع : این مقاله خلاصه‌ای از تحقیقی با عنوان «تاریخچه مکتبخانه‌ها و مدارس قدیم آستان قدس رضوی با تکیه بر اسناد» است.

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: مکتبخانه ها آستان مقدس آستان قدس قدس رضوی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۳۱۰۰۶۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

دشمن در جنگ نرم به دنبال سلب هویت و معنویت ماست

معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور، گفت: دشمن در جنگ نرم تصمیم دارد هویت و معنویت را از ما سلب کند، باید آماده و مسلح به جنگ افزار معنوی شویم. - اخبار استانها -

 به گزارش خبرگزاری تسنیم ازمشهد، به نقل از آستان‌نیوز،انسیه خزعلی در آیین اختتامیه این دوره که شب گذشته در تالار شیخ طبرسی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد، اظهار داشت: وقتی دشمن در جنگ نرم تصمیم دارد هویت و معنویت را از ما سلب کند، باید آماده و مسلح به جنگ افزار معنوی شویم، زیرا جنگ نرم، جنگ دشواری است و تلفات آن قابل مقایسه با جنگ سخت نیست.

وی تصریح کرد: این دوره های آموزشی با همکاری آستان قدس رضوی و آموزش و پرورش در راستای مهارت آموزی مشاوران و معلمان استان ها، با دلسوزی تمام برگزار شد و امیدواریم به نتایج مطلوب و با سرافرازی به سرانجام برسد.

خزعلی ادامه داد: چند رویداد به همت معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری در حال اجراست که یکی از آنها خانواده و فرهنگ خانواده است که با  محورهای خانواده، رسانه مد و لباس و غیره طراحی شده است و تلاش داریم الگوی ایرانی، اسلامی را به مردم ارائه دهیم.

معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور گفت: طرح  پیشگیری از طلاق، از دیگر طرح‌های اجرایی این معاونت است که ویژه زوجین جوان طراحی شده است که ضمن حل مشکلات زوجین، آموزش های لازم برای تحکیم خانواده به آنان ارائه می‌شود.

به گفته وی والدین نقش اساسی و اصلی در حفظ امنیت کودکان در برابر آسیب‌ها و تهدیدات فضای مجازی برعهده دارند، براین اساس آنها باید سطح دانش و آگاهی خود را بالا ببرند و با آگاهی‌بخشی به کودکان و همراهی آنها در این محیط، از آسیب‌های این حوزه پیشگیری کنند.

معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور ادامه داد: یکی از مسائل مهم ما تعهد به خانواده است و از همین رو جنبش تعهد به خانواده را مطرح کردیم با امید به اینکه  سبک زندگی خانواده ایرانی اسلامی هر چه بیشتر در جامعه رواج یابد.

گفتنی است، سومین دوره ملی مهارت‌های زندگی و بالندگی فرزندان دانش‌آموز با همکاری بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی و معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری و وزارت آموزش و پرورش در مشهد به کار خود پایان داد.

انتهای پیام/282/